روز گذشته بیش از ۵۱ درصد از اتباع بریتانیا در یک همه‌پرسی تاریخی برای خروج از اتحادیه اروپا رأی دادند. همه‌پرسی خاتمه یافت، اما بحران در این کشور آغاز شد. روند قانونی ترک این اتحادیه پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد. تأثیرات اقتصادی، سیاسی و امنیتی این تصمیم در کوتاه‌مدت، میانه مدت و درازمدت نه تنها در داخل بریتانیا و منطقه منحصر خواهد ماند، بلکه این تأثیرات فرامنطقوی نیز خواهد بود. چنین تصمیم‌ها حتی می‌تواند بر اوضاع افغانستان نیز تأثیر گزار باشد.
 
پیچیدگی روابط کشورهای اروپایی:
 باوجوداینکه کشورهای عضو اتحادیه اروپا دارای زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف هستند، اما این اتحادیه در سال ۱۹۵۷ میلادی توسط ۶ کشور اروپایی برای روابط اقتصادی شکل گرفت. فعلاً این اتحادیه دارای ۲۸ کشور عضو است و به حیث یک اتحادیه سیاسی و اقتصادی فعالیت می‌کند.
 
به شمول بریتانیا ۲۲ کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعضای دائمی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هستند. تمام کشورهای عضو ناتو از حمایت کامل سیاسی و نظامی این سازمان پرقدرت برخوردار هستند. کشورهای عضو اتحادیه اروپا عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا بوده و نیم این سازمان را که ۵۷ عضو دارد، تشکیل می‌دهند. این سازمان بزرگ‌ترین ساختار بین‌المللی مربوط به مسائل امنیتی است که در عرصه‌های کنترول اسلحه، حقوق بشر، آزادی مطبوعات و انتخابات آزاد و منصفانه فعالیت می‌کند.
 
ازجمله ۲۶ کشورهای عضو، ۲۲ کشورهای اتحادیه اروپا عضو کامل معاهده شینگن هستند. یکی از اهداف اصلی این معاهده سفر با یک ویزه به تمام این کشورها است. ۱۹ کشورهای اتحادیه اروپا عضو منطقه یورو (یورو زون) یا واحد پولی اروپا هستند که در تمام معاملات داخلی تنها از واحد پولی یورو استفاده می‌کنند. اعضای اتحادیه اروپا در چندین معاهدات و توافق‌نامه‌های دو و چندجانبه در بافات های مغلق با یکدیگر وصل هستند.
 
بریتانیایی‌ها در سال ۱۹۷۵ دقیقاً ۴۱ سال قبل طی یک همه‌پرسی با آرای اکثریت کامل ۶۷٫۲ در صد وارد اتحادیه اروپا شدند و اینک به تاریخ ۲۳ جون ۲۰۱۶ با ۵۱٫۹ درصد آرای مخالف از با این اتحادیه خداحافظی کردند. باوجوداینکه تصمیم نهایی به‌دست پارلمان این کشور است و مردم می‌کوشند که یک همه‌پرسی دیگری را برگزار کند، اما هر تصمیم برخلاف نتایج همه‌پرسی ممکن اوضاع را وخیم‌تر سازد.
 
دلایل نارضایتی بریتانیایی‌ها از اتحادیه اروپا بسیار است. مهاجرت‌های وسیع از کشورهای اروپایی شرقی و خاورمیانه، قوانین و قواعد پیچیده اتحادیه توأم با محدودیت‌ها بریتانیایی‌ها را مجبور ساخت تا پای صندوق‌های رأی رفته و سرنوشت خود را رقم بزنند. قبل از انتخابات سرتاسری سال ۲۰۱۵ نخست‌وزیر کنونی بریتانیا، دیوید کامرون نیز به احزاب و ملت این کشور وعده سپرده بود که بعد از پیروزی‌اش همه‌پرسی برای بقا و یا خروج از این اتحادیه را برگزار خواهد کرد. اما شخص او یکی از حامیان باقی ماندن در این اتحادیه است.
 
تأثیرات اقتصادی:
بعد از اعلام نتایج همه‌پرسی قیمت پوند انگلستان در برابر دالر با سقوطی که در سی سال گذشته سابقه نداشت، مواجه شده. شاخص بورس در آمریکا، انگلستان و تمام کشورهای بزرگ به‌صورت جمعی و ناگهانی سقوط کرده که باعث تشویش ایالات‌متحده امریکا، چین و جاپان نیز شده است. مبنی بر اعلام آژانس اعتبارسنجی اس اند پی تصمیم انگلیسی‌ها برای خروج از اتحادیه اروپا احتمالاً رتبه اعتباری بریتانیا که از بالاترین سطح اعتماد برخوردار بوده، را کاهش خواهد داد.
 
اگر وضعیت چنین ادامه بیابد به شمول سرمایه‌گذار خارجی، بریتانیایی‌ها هم مجبور می‌شوند تا سرمایه‌های خود را از بریتانیا بجای محفوظ‌تر انتقال دهند. در طویل‌المدت این کشور از اکثریت مزایای تجارتی اتحادیه اروپا محروم می‌شود. فراموش نباید کرد که هدف اصلی ایجاد این اتحادیه بعد از جنگ جهانی تنها رشد تجارت و صنعت کشورهای عضو بود و بریتانیا ازجمله کشورهای پر نفوس در این اتحادیه از امتیازات خاص برخوردار بود. بریتانیا شامل واحد پولی اروپا (یورو) و پیمان شنگن نشد تا از سرحدات و واحد پولی‌اش بهتر حفاظت کند. اما اینک این تصمیم نه تنها بالای اقتصاد بریتانیا و اروپا تأثیرگذار است، بلکه تمام جهان را متضرر نمود.
تأثیرات سیاسی:
بعد از اعلام نتایج همه‌پرسی نخست‌وزیر بریتانیا، دیوید کامرون از مقامش استعفا داد و در ماه اکتوبر رسماً مقام رهبری حکومت را ترک می‌کند. درعین‌حال بیش از ۴۸ در صد که اکثریت ایشان جوانان بریتانیایی هستند از حامیان اتحادیه و باقی بودن کشور خود در این اتحادیه هستند. این قشر ناراضی و خشمگین یک تهدید جدی برای ثبات این کشور پنداشته می‌شود. ساکنین ایرلند شمالی و اسکاتلندی‌ها از سال‌ها بدین سو علاقه‌مند هستند به حیث کشورهای مستقل عضو اتحادیه اروپا باشند. حالا شهروندان این دو کشور بریتانیایی که برای باقی بودن بریتانیا در اتحادیه اروپا رأی داده‌اند روی ترک دائمی بریتانیا و استقلال خود بحث می‌کنند و توقع می‌رود که این کشورها برای استقلال کامل خویش همه‌پرسی را به را انداخته و بریتانیا را ترک کنند.
 
ساکنان شهر ویلز برای ایجاد یک کشور مستقل بحث‌ها را آغاز کرده‌اند. ده‌ها هزار باشندگان شهر لندن نیز یک طومار را امضا نموده و خواهان ایجاد یک کشور مستقل هستند. بریتانیای کبیر، کشور که مرزهای جهان را خط‌کشی می‌کرد،‌ امروز در معرض تجزیه قرار دارد. به‌اصطلاح مشهور بریتانیای کبیر قرن‌ها تحت عنوان «تفرقه بینداز و حکومت کن» بر کشورها حکمرانی کرد. اینک ممکن بریتانیای کبیر به یک بریتانیای کوچک مبدل شود، چون بعد از همه‌پرسی این کشور با یک بحران بسیار جدی داخلی روبرو است. از یک سو اتحادیه را ترک کردند، از سوی دیگر نخست‌وزیر این کشور استعفا داد و اینک ملیت‌های این کشور در مورد تجزیه بریتانیا بحث می‌کنند.
 
بعض از احزاب سیاسی آلمان، فرانسه، ایتالیا و هالند نیز از حکومت‌های خود می‌خواهند که اتحادیه اروپا را ترک کنند. نظر به قوانین این اتحادیه خروج یک کشور عضو تا دو سال وقت را در برمی‌گیرد. از یک سو این زمان برای تجدیدنظر بر تصمیم بریتانیایی‌ها کافی است و از سوی دیگر طولانی شدن خروج بریتانیا از این اتحادیه باعث طولانی شدن بحران و بی باوری در میان اعضایی این اتحادیه خواهد شود. اما این قاره فقط سه دهه قبل شاهد فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود و با چنین بحران‌ها آشنایی کامل دارد.
 
باوجوداینکه به شمول کشورهای عضو اتحادیه اروپا و متحدان نزدیک بریتانیا چون ایالات‌متحده امریکا بارها از مردم این کشور تقاضا کردند که باید با اتحادیه باقی بمانند. اما حالا سران کشورهای اتحادیه اروپا طی یک بیانیه‌ای مشترک با ابراز تأسف از تصمیم انگلیسی‌ها خواهان آماده مذاکره برای تکمیل فوری روند خروج انگلستان از این اتحادیه شده‌اند.
 تأثیرات امنیتی: 
قاره اروپا مرکز جنگ‌های بزرگ تاریخی به شمول جنگ جهانی اول و دوم بوده است. در این قاره ده‌ها میلیون انسان‌ها طی جنگ‌های جهانی و جنگ‌های داخلی از بین رفته‌اند. در طول تاریخ نه تنها اینکه اروپا کشتارگاه میلیون‌ها اروپایی بوده، بلکه مرکز ترویج ناامنی‌ها در جهان هم شناخته می‌شود. از امپراتوری روم و اسکندر مقدونی تا امپراتوری بریتانیای کبیر اروپایی‌ها در جریان بیش از بیست و سه قرن درگیر فتوحات و جنگ‌های خونین بوده‌اند.
 
قاره اروپا و بال خصوص اتحادیه اروپا با تهدیدات تروریستی مواجه است. حملات اخیر در پاریس و بلژیک نشان‌دهنده تهدیدهای جدی به این اتحادیه است. این کشورها در کنار تروریسم با تهدیدات تجاوز روسیه هم مواجه هستند. بعضی از اعضای این اتحادیه سه دهه قبل عضو اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بودند و هنوز هم روسیه تشنه انتقام، علاقه‌مند اشغال و مداخله در این کشورها است. اخیراً اشغال شهر کریمیا اوکراین نیت ریس جمهور پوتین را واضح‌تر ساخت.
 
باوجوداینکه ناتو برای تمام کشورهای عضو این پیمان به حیث یک تضمین دفاعی در صورت تجاوز خارجی و چتر اتمی شمرده می‌شود، اما اروپا در تلاش ایجاد نیروی واحد مسلح اروپایی است. عضویت کامل در اتحادیه اروپا به نحوی سرحدات کشورها را به یک سرحد مبدل نموده و در صورت تهدید امنیتی چون سرحد میان کشورهای عضو وجود ندارد تمام اعضایی این اتحادیه یکسان متضرر می‌شوند. بریتانیا که دارای موقعیت ستراتیژیک و امکانات وسیع نظامی است من حیث یک نگهبان نیرومند این اتحادیه محسوب می‌شود و در عدم موجودیت این کشور اتحادیه اروپا با تحدیدهای بیشتر مواجه خواهد شد.
 تأثیرات بر افغانستان:
باوجوداینکه روابط افغانستان با بریتانیا پر از فراز و نشیب‌هاست، اما این کشور اکنون یکی از شرکایی نزدیک افغانستان محسوب می‌شود. در جریان مأموریت آیساف بعد از ایالات‌متحده امریکا بیشترین نیروهای نظامی این کشور در افغانستان مستقر بود. از سال ۲۰۰۱ بدین سو بریتانیا با افغانستان میلیاردها دالر کمک نموده است. دفتر انکشاف بین الملی حکومت بریتانیا در جهت حمایت از انکشاف امنیت، حکومت‌داری، زیربنا، اقتصاد و فراهم آوری خدمات مبرم تا پایان سال ۲۰۱۷ وعده همکاری ۱۷۸ میلیون پوند نموده است. 
 
افغانستان و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵ توافق‌نامهٔ همکاری «توسعه و مشارکت» را امضا نمودند. اتحادیه اروپا یکی از بزرگ‌ترین دونر های افغانستان بشمار می‌رود که در عرصه‌های دموکراسی، امنیت، رشد و توسعه‌ای اقتصادی، حاکمیت قانون، حمایت از روند صلح، ترویج حقوق بشر و حکومت‌داری خوب تا هنوز صدها میلیون یورو را به مصرف رسانده و این اتحادیه در جریان شش سال آینده ۱٫۴ میلیارد یورو با افغانستان کمک خواهد کرد. باوجوداینکه بحران احتمالی اتحادیه اروپا دائمی نخواهد بود، اما اکنون جهان به یک دهکده مبدل شده است، لذا در بحران اتحادیه اروپا و انگلستان برنده‌ها کمتر و بازنده‌ها بیشتر خواهند بود.

در مورد نویسنده: 
محمد شفیق همدم فعال مدنی، نویسنده و پژوهشگر ارشد امور سیاسی.
تماس با نویسنده  shafiqhamdam@ و http://www.fb.com/shafiq.hamdam