(وَ عَنْ اَنَس‏ رضی الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُوْلَ اللّه صلی الله و عليه وسلم: اِنّ لِكُلّ شَئى قَلْبٌ، قَلْبُ الْقُرْآن يس وَ مَنْ قَرَءَ يس كَتَبَ اللّهُ لَهُ بِقِرَائَتِهَا قِرَائَتَ الْقُرْآن)
از حضرت انس‏ رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: هر آيينه براى هر چيزى قلبى است، و قلب قرآن سوره «يس» است، و هر كس كه «يس» را بخواند، خداوند متعال به او ثواب ده ختم قرآن عطا مى‏كند.
بار الها! توفيق تلاوتش در تمام ساعات شب و روز عطا كن.
(و عن ابى هريره‏رضی الله عنه قال قَالَ رَسُوْلَ اللّه صلی الله و عليه وسلم اِنّ اللّهَ تَعَالى‏ قَرَءَ طه‏ وَ يس قَبْلَ اَنْ يَخْلُقُ السّمواتِ وَ الاَرْضِ بِاَلْفِ عَام فَلَمّا سَمِعَتْ المَلاَئِكَةُ الْقُرآنَ قَالَتْ طُوبى‏ ِلاُمّةٍ يَنْزَلُ هَذَا عَلَيْهَا وَ طُوْبى‏ لاَِ جْوَافٍ تَحْمِلُ هَذَا وَ طُوْبى‏ لاَِلْسِنَةٍ تُكَلّمُ بِهَذَا)
حضرت ابوهريره‏رضی الله عنه روايت مى‏كند كه: رسول خدا« فرمودند: خداوند سوره «طه» و «يس» را هزار سال پيش از آفرينش آسمانها و زمين خواند، و فرشتگان چون آن را شنيدند گفتند: خوشا به حال امتى كه اين قرآن بر آنان نازل گردد و خوشا به سينه‏ها و حافظه‏هايى كه آن را حفظ كند و به زبانهايى كه آن را تلاوت نمايد.
(وَ عَنْ عَطَاء بْنِ رَباحٍ قَالَ بَلَغَنِى اَنّ رَسُوْلَ اللّه« قالَ مَنْ قَرَأَ يس فِىْ صَدْرِ النّهَارِ قُضِيَتْ حَوَائِجُه)
از حضرت عطاءبن رباح‏رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: كسى كه «يس» را در اول روز بخواند، نيازهاى او برآورده خواهد شد.
(وَ عَنْ مَعْقِلُ اِبْنِ يَسَاررضی الله عنه اَنّ النّبى صلی الله و عليه وسلم قَالَ مَنْ قَرَءَ يس اِبْتِغَاءَ وَجْهِ اللّهِ تَعَالى‏ غُفرَ لَهُ مَا تَقَدّمَ مِنْ ذَنْبِه‏ فَاقْرَؤُهَا عِنْدَمَوْتَاكُم)
از حضرت معقل بن يساررضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: كسى كه «يس» را فقط جهت رضا و خشنودى خدا بخواند، گناهان گذشته او آمرزيده مى‏شود. لذا سوره «يس» را نزد اموات خود بخوانيد. تا سبب – كسانى كه در حالت سكرات مرگ قرار دارند. مغفرت گناهانشان شود.
مولانا على قارى مى‏گويد: شايد حكمت خواندن «يس» به اين جهت باشد، كسى كه در حالت سكرات است، با ذكر خدا و احوال قيامت و زنده شدن بعد از مرگ، انس گيرد.
حضرت امام فخر رازى؛ مى‏گويد: امر به خواندن «يس» در نزد كسى كه در حالت جان كندن قرار دارد، براى اين است كه زبان او در اين وقت سست است، با خواندن «يس» قلب او با تمام وجود متوجه خدا شده و سبب ازدياد قوت قلب مى‏گردد.
طيبى مى‏گويد: حكمت در خواندن «يس» اين است كه: اين سوره شريف، تمام مقاصد و مسائلى كه علماء در كتابهاى خود آورده‏اند. از قبيل توحيد و نفى شرك از ذات اللّه و نبوت و چگونگى دعوت و احوال امم گذشته و اثبات تقدير خير و شر و اعمال بندگان و علامات قيامت و بيان اعاده حشر و عرصات و حساب و جزا را بر دارد.
علامه زمخشرى صاحب تفسير كشاف در فضيلت سوره «يس» نقل مى‏كند كه: رسول خدا« فرمودند: هرآينه براى هر چيز، قلبى است، و قلب قرآن «يس» است، كسى كه «يس» را جهت رضا و خشنودى پروردگارش بخواند، مثل اين است كه قرآن را بيست و دو مرتبه خوانده باشد.
هر مسلمانى كه در حالت نزع روح قرار دارد، اگر سوره «يس» بر او خوانده شود به تعداد هر حرف آن، ده فرشته نازل شده و در جلوى او صف مى‏كشند و درود مى‏فرستند، و براى او طلب آمرزش مى‏كنند. و در هنگام غسل و كفن و دفن و تشييع جنازه، حاضر شده و براى مرده طلب مغفرت مى‏كنند.
هر مسلمانى كه در حالت سكرات باشد و سوره «يس» بر او خوانده شود، فرشته مرگ او را قبض روح نمى‏كند تا زمانى كه خزانه دار بهشت بر بالين او حاضر شود، با جام شرابى از شرابهاى بهشت. و او را با شراب بهشت سيراب سازد.
ملك الموت او را در حالى قبض روح كند، كه او سيراب است از شراب بهشت. و تا زمانى كه در عالم برزخ است، احتياج به آب پيدا نمى‏كند، و با همان حالت سير آبى وارد بهشت مى‏شود.
رسول خدا« مى‏فرمايند: در قرآن سوره‏اى است كه شفاعت مى‏كند خواننده‏اش را و مى‏آمرزد، شنونده‏اش را، آگاه باشيد كه آن، سوره «يس» است.
علامه سيوطى در تفسير جلالين در فضيلت سوره «يس» مى‏نويسد: از حضرت ابن عباس‏رضی الله عنه روايت است كه: معنى «يس» يا انسان است در لغت بنى طى، و روايت است از ابن حنيفه معنى «يس» يا محمّد است، و در حديث شريف آمده كه رسول اللّه صلی الله و عليه وسلم فرمودند: خداوند اسم مرا در قرآن به هفت نام، نام برده است. محمّد، احمد، طه، يس، المزمّل، المدثّر، و عبداللّه‏
از امام ترمذى از روايت است از حضرت انس‏رضی الله عنه : كه رسول خدا« فرمودند: بدرستى كه براى هر چيز قلبى است، و قلب قرآن «يس» است، و هر كسى «يس» را بخواند، خداوند تبارك و تعالى براى او ثواب ده ختم قرآن مى‏نويسد.
از حضرت بى‏بى عايشه صديقه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: در قرآن سوره‏اى است، كه شفاعت مى‏كند خواننده‏اش را و مى‏آمرزد شنونده‏اش را، بدانيد و آگاه باشيد كه آن سوره «يس» است.
اسم اين سوره در تورات «معمّه» آمده. از پيامراكرم صلی الله و عليه وسلم سوال شد! اى رسول خدا« معنى «معمّه» چيست؟ فرمودند: معنى آن اين است كه خير و بركات دنيا شامل خواننده «يس» مى‏شود، و از حالات هولناك آخرت نجات پيدا مى‏كند.
همچنين از نامهاى «يس» «دافعه» و «قاضيه» است، سوال شد، اى رسول خدا« معنى «دافعه» و «قاضيه» چيست؟ رسول خدا« فرمودند: دافعه يعنى اين كه دفع مى‏كند از خواننده خود هر بدى را و برآورده مى‏كند حاجات او را.
در تفسير بيضاوى به نقل از ابن عباس‏رضی الله عنه آمده كه پيامبر فرمودند: براى هر چيزى قلبى است و قلب قرآن «يس» است.
هر كس «يس» را جهت رضاى خدا بخواند، گناهان او آمرزيده، و به او ثواب ده ختم قرآن داده مى‏شود. و هر بنده مسلمانى كه در سكرات مرگ باشد و «يس» بر او خوانده شود، به تعداد هر حرف از حروف سوره «يس» ده فرشته از آسمان نازل شده و در جلوى او صف مى‏كشند و براى او درود مى‏فرستند و طلب آمرزش مى‏كنند. و در غسل و كفن و دفن و تشيع جنازه او حاضر مى‏شوند. و فرشته مرگ او را قبض روح نمى‏كند، تا اين كه فرشته رحمت او را بشارت و مژده دخول به بهشت مى‏دهد، در حالى كه هنوز بر فرش خانه‏اش قرار دارد.
سوره «يس» داراى سه هزار حرف و هفتصد و بيست و نه كلمه و هشتاد و سه آيه است. تمام اين سوره شريف در مكه نازل شده و در آن ناسخ و منسوخى وجود ندارد.
از حضرت ابابكر صديق‏ رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: يكى از اسامى اين سوره «معمّه» است، صحابه پرسيدند: يا رسول اللّه صلی الله و عليه وسلم معنى «معمّه» چيست؟ رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرمودند: معنايش اين است كه خير و بركات دنياو آخرت شامل حال خواننده‏اش مى‏شود. از اسماى ديگر آن «دافعه» است، و معنى «دافعه» آن است كه دفع مى‏كند از خواننده خود هر بدى را، و از نامهاى ديگر آن «قاضيه» است، و معنى «قاضيه» اين است كه برآورده مى‏كند از خواننده‏اش هر حاجتى را.
از حضرت بى‏بى عايشه صديقه روايت است كه: رسول خدا« فرمودند: هر آيينه در قرآن سوره‏اى است كه شفاعت مى‏كند، خواننده‏اش را، و مى‏آمرزد شنونده‏اش را، بدانيد و آگاه باشيد كه آن سوره «يس» است.
از پيغمبر خدا« روايت است كه: فرمودند: كسى كه سوره «يس» را بخواند، در پرونده اعمال او ثواب بيست حج نوشته مى‏شود. و هر كس كه «يس» را بشنود براى او ثواب هزار دينار در راه خدا نوشته مى‏شود. و هر كس كه «يس» را بنويسد و بعد آب آنرا بنوشد، وارد مى‏شود در شكم او هزار دوا و هزار نور و هزار بركت و هزار رحمت و كشيده مى‏شود از او هر نوع دردى.
از حضرت ابوهريره ‏رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرمودند: هر كس سوره «يس» را در شامگاهان بخواند، صبح مى‏كند، در حالى كه گناهان او آمرزيده شده و هر كس از قبرستانى عبور كند و «يس» را بخواند، حق سبحانه و تعالى تخفيف مى‏دهد از اهل قبور گناهانشان را و ثبت مى‏شود در پرونده عمل خواننده «يس» نيكى به تعداد اهالى قبور.
از حضرت يحيى ابن كثير رضی الله عنه روايت است كه: هر كس سوره «يس» را در صبگاهان بخواند، پيوسته در آسايش و خوشبختى است تا زمانى كه شب فرا رسد، و كسى كه در شب بخواند، پيوسته در آسايش و خوشبختى است، تا زمانى كه صبح فرا رسد.
مفسّرين گفته‏اند معنى «يس» يا انسان است، يعنى «اى محمّد» ابوالعاليه گفته: معنى «يس» يا «رجل» بوبكر ورّاق گفته يا سيّد البشر ابن عباس‏رضی الله عنه مى‏گويد: تأويل «يس» تأويل حرفهاى مقطعه است، كه در اول سوره‏ها آمده و معنى «يس» را موكول بعلم الهى كرده كه جز ذات او كسى ديگر نمى‏داند.
بعضى از مفسران گفته‏اند: «يس» نام سوره است به دليل حديثى كه رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرموده‏اند: هر آيينه خداوند متعال سوره‏هاى «يس» و «طه» را دو هزار سال پيش از آفرينش حضرت آدم خوانده است. زمانى كه فرشتگان آنرا شنيدند گفتند: خوشا به حال امتى كه اين سوره بر آنها نازل شود، و خوشا به حال امّتى كه آنرا با زبانهايشان تلاوت كنند، و خوشا به حال سينه‏ها و حافظه‏هايى كه آنرا در خود جاى دهند.
در روايات آمده كه چون مؤمنان وارد بهشت شوند، و به نعمات بهشتى نائل آيند، از طرف خداوند به آنها ندا آيد كه اى بندگان من، شما اين سوره را در دنيا از زبان ديگران شنيده‏ايد و حال آنرا از زبان ما بشنويد، پس خداوند متعال سوره «فاتحه» و «طه» و «يس» را با زبان بلاكيف خود مى‏خواند.
وقتى كه مؤمنان آنرا از جانب سبحانه و تعالى مى‏شنوند گويا كه اصلا تا حال قرآن را نشنيده‏اند.
يك قول آن است كه يا انسان خطاب به حضرت مصطفى« است، چنانكه خداوند متعال در قرآن خطاب به پيامبر اكرم« مى‏فرمايد: «اى پيامبر! بگو من بشرى هستم مانند شما».
امام فخر رازى در فضيلت سوره «يس» مى‏گويد: هر سوره‏اى را كه خداوند متعال اول آن را با حروف هجاء شروع مى‏كند، مانند «يس»، «طس»، «طه»، «الم»، «الر»، «المص»، «ن»، «ص»، «ق حمعسق» و «كهيعص» سِرّ و معنى اين حروفها را، جز ذات پاك اقدس الهى كسى ديگر نمى‏داند، و بر ما است كه به آنها ايمان و باور داشته باشيم. مانند: پل صراط كه از مو باريكتر و از تيغ تيزتر است، كه بنده مؤمن و مخلص مانند برق از آن عبور مى‏كند، يا مثال ترازوى عدل الهى كه وزن اعمال انسانها در آن سنجيده مى‏شود، و بهشت و دوزخ و كيفيت آنها كه موكول به علم خداوند است.
احتمال داده‏اند كه مراد از «يس» حضرت محمد« باشد، به دليل آيه‏اى كه فرمايد: «اِنّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِيْن ».
مولانا حسين واعظ كاشفى در تفسير حسينى در فضيلت سوره «يس» مى‏نويسد: در «ينابيع» آمده، هر حرفى از حروف مقطعه سِرّى است از اسرار الهى، كه خداوند حبيبش را بر آن اطلاع داده، كه جز خدا و رسولش كسى ديگر از آن اطلاعى ندارد.
بعضى از علما درباره «يس» گفته‏اند: اسم قرآن است، و در «حقايق سلمى» آمده كه «يس» اسمى است، از اسماى الهى، و بعضى گفته‏اند كه اسم سوره است، و حديث «اِنّ اللّهَ قَرَءَ طه‏ وَيس قَبْلَ اَنْ خَلَقَ السّموات وَ اْلاَرْض بِاَلْفِ عَامٍ» تأييد بر آن است.
ترجمه: بدرستى كه خداوند متعال «طه» و «يس» را هزار سال پيش از آنكه آسمانها و زمين را خلق كند، خوانده است.
در تفسير ماوردى آمده كه هفت نام براى پيغمبر« در قرآن ذكر شده كه يكى از آنها «يس» است، و اينكه اهل بيت رسول‏اللّه صلی الله و عليه وسلم را «آل يس» مى‏گويند، تأييد بر اين قول است.
امام قشيرى مى‏گويد: «يا» اشاره است، به روز ميثاق و «س» اشاره است به سر الهى. و برخى مى‏گويند: معنى «يس» يا انسان است و خطاب به انسانيّت حضرت مصطفى« . كه صفت كمال انسانيّت آن حضرت را به ثبوت مى‏رساند. و برخى مى‏گويند كه معنى «يس» يا «سيّد» است، يعنى يا سيّدالبشر، بنابر قول رسول خدا« كه: «من سردار فرزندان آدم هستم، را تأييد مى‏كند.»
در جوامع الاصول از صحيح ترمذى به روايت انس ابن مالك‏رضی الله عنه آمده كه حضرت رسالت پناه« فرمودند: «لِكُلّ شَىْ‏ءٍ قَلْبٌ وَ قَلْبُ الْقُرآنِ يس» هر كس كه ترجمه: براى هر چيزى قلبى است، و قلب قرآن «يس» است. «يس را بخواند ثواب دوازده ختم قرآن در پرونده اعمال او نوشته مى‏شود.
اين سوره را «متمّم» مى‏گويند، زيرا تمام مى‏كند بر خواننده‏اش نيكى‏هاى هر دو جهان را، و «دافعه» مى‏گويند، براى اينكه دفع مى‏كند از خواننده‏اش تمام بديها را، و «قاضيه» مى‏گويند، زيرا برآورده مى‏كند براى خواننده‏اش تمام حاجاتش را.
فضائل سوره «تبارك الذى» شريف
(وَ عَنْ اَبِى هُرَيْرَه‏رضی الله عنه قَالَ قَالَ رَسُوْلَ‏اللّه« اِنّ سُوْرَةً فِىْ الْقُرآنِ‏ثلثون آيه شفعت لرجل حتى غفر له(
رواه احمد و الترمذى و النسائى و ابن ماجه از حضرت ابوهريره‏رضی الله عنه روايت است: رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرمودند: هر آيينه در قرآن سوره‏اى است، كه سى آيه دارد، شفاعت مى‏كند براى شخص، تا زمانى كه او آمرزيده شود. و آن سوره «تبارك الذى» است
(وَ عَنْ اِبْنِ عَبّاس‏رضی الله عنه قَالَ قَالَ ضَرَبَ بَعْضُ اَصْحَابَ النّبِى« خَباهُ عَلى‏ قَبْرٍ وَ هُوَ لاَ يَحْسِبُ اِنّهُ قَبْرٌ فَاِذَا فِيْهِ اِنْسَانٌ‏يَقْرَءُ تَبَارَكَ الّذِىْ بِيَدِهِ الْمُلْكُ حَتّى‏ خَتَمَهَا فَاتَى النّبِى« فَاَخْبَرَهُ فَقَالَ النّبِىّ« هِىَ الْمَانِعَةُ هِىَ الْمُنْجِيْه(
{رواه الترمذى { از حضرت ابن عباس‏رضی الله عنه روايت است كه: بعضى از ياران رسول خدا صلی الله و عليه وسلم بر سر قبرى خيمه زدند، در حالى كه گمان نمى‏كردند كه در آنجا قبرى وجود داشته باشد، ناگهان آواز شخصى را شنيدند كه سوره «تبارك الذى بيده الملك» تا آخر خواند، يكى از آنها رسول خدا صلی الله و عليه وسلم را از اين واقعه مطلع ساخت، رسول خدا« فرمودند: اين سوره «مانعه» بوده كه خوانده شده است. زيرا از خصوصيات اين سوره است، كه منع مى‏كند و باز مى‏دارد از خواننده‏اش عذاب را، و نام ديگر اين سوره «منجيه» است، بمعناى نجات دهنده، لهذا نجات مى‏دهد خواننده‏اش را از عذاب الهى.
(وَ عَنْ جَابِررضی الله عنه اِنّ النّبى« كَانَ لاَ نِيَامُ حَتّى‏ يَقرَءُ اَلمّ تَنْزِيْل وَ تَبَارَكَ الّذى‏ بِيَدِهِ الْمُلْك)
{رواه بخارى و ترمذى { از حضرت جابررضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا صلی الله و عليه وسلم خواب نمى‏شدند تا اين كه اين دو سوره را پيش از خواب مى‏خواندند.
در تفسير جلالين در فضيلت سوره «تبارك» آمده: سوره «تبارك» داراى سى آيه است، كه يكى از نامهاى آن «واقية» و نام ديگر آن «منجيه» است. و در تورات به اسم «مانعه» ياد شده يعنى اينكه: منع مى‏كند و باز مى‏دارد از خواننده‏اش عذاب الهى را. و معنى «منجيه» و «واقيه» اين است كه نجات مى‏دهد و محافظت مى‏كند خواننده‏اش را از عذاب الهى.
از ابن شهاب روايت شده كه: اسم اين سوره «مجادله» است، زيرا كه از خواننده خود در قبر دفاع مى‏كند و شفاعت مى‏كند.
از ابى هريره‏رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرمودند: سوره‏اى است، در قرآن كه سى آيه دارد، شفاعت مى‏كند در حق خواننده‏اش در روز قيامت، تا زمانى كه بيرون مى‏كند او را از دوزخ و داخل بهشت مى‏گرداند. و آن سوره «تبارك» است.
از حضرت ابن عباس‏رضی الله عنه روايت است كه: رسول خدا صلی الله و عليه وسلم فرمودند: دوست دارم كه سوره تبارك در قلب هر مؤمنى باشد
در تفسير كشاف امام جار اللّه زمخشرى محمود بن عمر زمخشرى در فضيلت سوره تبارك آمده: اسم اين سوره «الملك» است، كه بنامهاى «واقيه» و «منجيه» هم ياد شده است. معنى واقيه و منجيه اين است كه نگه مى‏دارد و نجات مى‏دهد خواننده‏اش را از عذاب قبر.
در تفسير كبير امام فخر الدين رازى در فضيلت سوره «الملك» آمده: اسم اين سوره «منجيه» است. زيرا كه نجات مى‏دهد خواننده‏اش را از عذاب قبر.
از ابن عباس‏ رضی الله عنه روايت است كه: اين سوره سى آيه دارد، اسم آن «مجادله» است، زيرا كه جدال مى‏كند در حق خواننده‏اش در قبر. و اين سوره داراى سى آيه است .